Dziś rocznica powstania w Getcie warszawskim
19 kwietnia 1943 roku to data bardzo wymowna i symboliczna dla historycznych losów polskich Żydów. Tego dnia rozpoczęło się bowiem powstanie w Getcie warszawskim. Był to tragiczny zbrojny zryw społeczności żydowskiej, która wybrała śmierć w walce, na rzecz bezbronnej śmierci w komorach gazowych. Dowódcą powstania był Mordechaj Anielewicz. Getto zostało utworzone przez Niemców 16 listopada 1940 r. na terenie dzielnicy żydowskiej. Wojska niemieckie 16 maja 1943 roku oficjalnie zgłosiły stłumienie powstania, jednak tak naprawdę walki trwały do czerwca 1943 roku.
W 2002 roku Rada Europy uznała datę wyzwolenia Obozu Koncentracyjnego Auschwitz Birkenau (27 stycznia) za Dnia pamięci o Holokauście i przeciwdziałaniu zbrodniom przeciwko ludzkości. Tak zwani nowi członkowie Unii Europejskiej, a w tym i Polska obchodzą ten dzień w ustalonych przez siebie terminach. W Polsce właśnie 19 kwietnia to data w której obchodzimy Dzień pamięci o Holokauście i przeciwdziałaniu zbrodniom przeciwko ludzkości.
Tego dnia warto przypomnieć losy Żydów w Obornikach, którzy przez wiele pokoleń zapisywali się w historii naszego miasta. Jak pisał w swojej Kronice Michał Maćkowiak, Żydzi już przed rokiem 1564 mieli swoją bóżnicę w mieście. Liczba społeczności żydowskiej w mieście znacząco wzrosła pod koniec XVI wieku, w wyniku napływu do Polski Żydów uciekających z zachodu przed prześladowaniami inkwizycji. Społeczność żydowska w Obornikach skupiała się głównie przy ulicy Żydowskiej, która przebiegała z północno – zachodniego narożnika Rynku w kierunku Wełny. W 1793 roku mieszkało w Obornikach 234 Żydów, co stanowiło ok 30% populacji całego miasta.
W kolejnych dziesiątkach lat liczba ludności żydowskiej zaczęła maleć. W 1819 roku już tylko 23% populacji miasta to Żydzi. A w 1910 roku Żydzi stanowili już tylko 4,7 populacji miasta. Migracja ludności żydowskiej z Obornik nie była spowodowana ogólną tendencją przemieszczania się Żydów w szczególności tych niemieckojęzycznych w głąb Niemiec, gdzie mieli lepsze warunki dla prowadzenia swojej działalności gospodarczej.
W momencie wybuchu II wojny światowej w Obornikach mieszkało około 40-50 Żydów. Hitlerowcy od początku zajęcia miasta kazali społeczności żydowskiej nosić opaski z gwiazdą Dawida. W końcu września 1939 roku władze hitlerowskie skupione w Obornikach nakazały Żydom stawić się na Rynku z bagażami. Następnie wozami zostali oni przetransportowani po wojskową eskortą w okolice Buku, gdzie zwożono ludność żydowską z całej rejencji poznańskiej. W okolicach listopada Żydzi z Buku zostali przewiezieni do obozu przejściowego w Młyniewie koło Grodziska Wielkopolskiego, a następnie trafili do Generalnego Gubernatorstwa. Wszyscy wywiezieni prawdopodobnie zginęli w obozach zagłady.
Krzysztof Nowacki
Opracowano na podstawie:
Michał Maćkowiak – Kronika Miasta Powiatowego Oborniki, Oborniki 1926 r.
Czesław Łuczak – Dzieje Obornik, Poznań 1990 r.